Jakie wymogi musi spełniać żywność, by była ekologiczna?

Przepisy unijne regulujące rolnictwo i przetwórstwo ekologiczne 

Istnienie rolnictwa i przetwórstwa ekologicznego regulowane jest przepisami Unii Europejskiej, a konkretnie: Rozporządzeniem Rady (WE) nr 834/2007 z dnia 28 czerwca 2007 r. w sprawie produkcji ekologicznej i znakowania produktów ekologicznych i uchylające rozporządzenie (EWG) nr 2092/91 oraz kolejnymi jego nowelizacjami. Zgodnie z nim, produkcja ekologiczna jest “ogólnym systemem zarządzania gospodarstwem i produkcji żywności, łączącym:

• najkorzystniejsze dla środowiska praktyki,
• wysoki stopień różnorodności biologicznej,
• ochronę zasobów naturalnych,
• stosowanie wysokich standardów dotyczących dobrostanu zwierząt,
• metodę produkcji odpowiadającą wymaganiom niektórych konsumentów preferujących wyroby wytwarzane przy użyciu substancji naturalnych i naturalnych procesów.

Ekologiczna metoda produkcji pełni zatem podwójną funkcję społeczną: z jednej strony dostarcza towarów na specyficzny rynek kształtowany przez popyt na produkty ekologiczne, a z drugiej strony jest działaniem w interesie publicznym, ponieważ przyczynia się do ochrony środowiska, dobrostanu zwierząt i rozwoju obszarów wiejskich”. W Polsce dodatkowym dokumentem, regulującym rolnictwo ekologiczne, jest Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym, w której opisano zadania i właściwości organów administracji publicznej i jednostek organizacyjnych w rolnictwie ekologicznym.

Celem rolnictwa ekologicznego, ale i ekologicznej produkcji, przetwórstwa, dystrybucji, czy wreszcie konsumpcji, jest dążenie do tego, by utrzymać i cały czas wzmacniać zdrowotność ekosystemów oraz organizmów. Dotyczy to w takim samym stopniu mikroorganizmów glebowych, jak i ludzi. Zasady rolnictwa ekologicznego odnoszą się do całej gospodarki rolnej, jaką stosuje się w gospodarstwach ekologicznych: od sposobów, w jakie traktuje się krajobraz, glebę, wodę, rośliny i zwierzęta, poprzez produkcję i przetwarzanie, aż po dystrybucję. Każdy element systemu hołduje poszanowaniu środowiska, istot żywych, a nawet przyszłych pokoleń.

Standardy obowiązujące gospodarstwa ekologiczne 

Wymogi wobec gospodarstw ekologicznych są naprawdę szerokie i restrykcyjne, a zdobycie certyfikatu ekologicznego nie należy do najłatwiejszych. To sprawia, że sięgając po żywność oznaczoną zielonym listkiem, mamy pewność, że produkt jest najwyższej jakości. Poniżej przedstawiamy listę najważniejszych – z punktu widzenia świadomego konsumenta – standardów, jakie muszą spełnić gospodarstwa ekologiczne:

• zakaz stosowania do syntetycznych środków ochrony roślin (m.in. pestycydów, herbicydów, fungicydów) – zamiast tego, do zwalczania chorób, chwastów czy szkodników stosowane są metody biologiczne i agrotechniczne, a przede wszystkim prawidłowy płodozmian;
• zakaz stosowania monokultur wielohektarowych (ogromnych pól uprawnych, popularnych w rolnictwie konwencjonalnym) – zamiast tego, uprawia się rośliny na niewielkich rozmiarów polach, które są od siebie oddzielone naturalnymi barierami w postaci: drzew, krzewów, upraw osłonowych;
• zakaz stosowania totalnej melioracji (zabiegów, których celem jest polepszenie na trwałe rolniczych zdolności gleb do produkcji) – zamiast tego, pozostawia się lub buduje nowe zbiorniki wodne i cieki wodne;
• zakaz stosowania sztucznych nawozów pod uprawy – zamiast tego, stosuje się siano i kiszonki, które przygotowywane są w zgodzie z biologicznymi prawidłowościami;
• zakaz stosowania antybiotyków i hormonów w procesie odżywiania zwierząt hodowlanych – zamiast tego, zwierzęta karmi się naturalną paszą z własnego gospodarstwa;
• zakaz hodowania zwierząt w systemie bezściółkowym – zamiast tego, zwierzęta hoduje się w systemie ściółkowym (np. na ściółce ze słomy), czego efektem jest powstanie obornika, a nie gnojowicy i o wiele lepszy standard życia zwierząt.

Kontrola i certyfikacja gospodarstw ekologicznych

Jeśli dane gospodarstwo chce otrzymać certyfikat ekologiczny, musi zgłosić się do odpowiedniej jednostki certyfikującej, upoważnionej przez ministra do spraw rolnictwa, która przeprowadzi proces kontroli uprawy, hodowli czy produkcji i w przypadku pozytywnego wyniku, nada certyfikat. W pierwszej kolejności producent musi przekazać do jednostki całą dokumentację, która pozwoli na ocenę zakładu i prowadzonych w nim procesów. Następnie odbywa się kontrola w gospodarstwie. Jeśli wszystko wskazuje na to, że dane gospodarstwo faktycznie spełnia regulacje, które dotyczą rolnictwa ekologicznego, otrzymuje odpowiedni certyfikat potwierdzający. Co najmniej raz w roku jednostka certyfikująca przeprowadza kolejną kontrolę w gospodarstwie, podczas której ma prawo do pobierania próbek żywności, które poddawane są analizie laboratoryjnej w zakresie spełnienia wymogów produkcji ekologicznej.

Producent ekologiczny jest ponadto zobligowany do transportowania żywności w odpowiednich opakowaniach i pojazdach, a także przechowywania jej w taki sposób, by była odseparowana od żywności nieekologicznej. W przypadku, gdy w tym samym gospodarstwie odbywa się produkcja ekologiczna i konwencjonalna, również część zakładu, w której produkuje się żywność nieekologiczną, jest kontrolowana przez jednostki certyfikujące. Dodatkowo, wszyscy podwykonawcy współpracujący z gospodarstwem ekologicznym, objęci są systemem kontroli i muszą posiadać certyfikat ekologiczny. Jakiekolwiek wprowadzanie w błąd konsumentów (w tym mylne oznakowanie produktów) obwarowane jest wysokimi karami pieniężnymi wobec gospodarstw.

Dzięki tak restrykcyjnym przepisom krajowym i unijnym, mamy gwarancję, że kupując produkty oznaczone zielonym listkiem, faktycznie otrzymujemy żywność ekologiczną.

Dlaczego warto wybierać żywność ekologiczną?

Produkowana w ekologicznych gospodarstwach i przetwórniach pełnowartościowa żywność przekłada się na profilaktykę zdrowotną. To oznacza, że żywiąc się produktami ekologicznymi, działamy zapobiegawczo, jeśli chodzi o nasze dobre zdrowie. Żywność ekologiczna ma bowiem prosty skład, a dzięki temu wyższą wartość odżywczą i większą ilość składników prozdrowotnych (np. ekologiczne warzywa i owoce mają o wiele więcej polifenoli – uznawanych za związki zapobiegające rozwojowi nowotworów – niż te pochodzące z upraw konwencjonalnych). Dodatkowo, jest o wiele bardziej – niż żywność konwencjonalna – odporna na rozkład, a więc wolniej się psuje, co jest ważne nie tylko z powodów zdrowotnych, ale i ekonomicznych. Kupując żywność ekologiczną, mamy również pewność, że nie zagrażają nam pozostałości po chociażby chemicznych środkach ochrony roślin, ani antybiotykach czy hormonach przyspieszających rozwój zwierząt hodowlanych. Warto jak najczęściej sięgać po produkty ekologiczne, ponieważ dzięki temu zrobimy ukłon przede wszystkim w stronę swojego zdrowia, ale również dobrostanu roślin i zwierząt, sprawiedliwego handlu i środowiska.